आमचे पुणे!

IPL मध्ये पुढच्या वर्षी पुण्याची टीम भाग दिसणार अशी बातमी आली न काल्पनिक पुणेरी पाटयांसाठी लोकांना एक विषय मिळाला. असेच एक फॉरवर्ड मिळाले, जर्सीचे! कमाल वाटली नएखाद्या पोस्टद्वारे पुणेरी दुकानदार तसेच व्यावसायिक (चितळ्यांना दुकानदार म्हणून कसा चालेल बुवा) ह्यांना आदरांजली वाहण्याची इच्छा मनात आली.
गिर्हाईकांशी कसे वागू नये ह्याविषयीचे फुकटात ट्रेनिंग हवे असल्यास "चितळे बंधू मिठाईवाले" ह्यांच्याकडे जाच. फ़क्त काय निरीक्षण करायचे ते लवकर करून बाहेर पडाल ह्याची काळजी घ्या नाहीतर ट्रेनिंगच्या काही भागात तुमच्यावरच प्रयोग होण्याची शक्यता जास्त आहे. जर तुम्ही चितळ्यांच्या बाकरावड़ीचे fan असाल तर तुमच्याकडे शिस्त आणि पेशंस असणे आवश्यक आहे. चितळ्यांकडे बाकरवडीसाठी रांग असते. तुम्ही रांगेच्या १ इंच जरी बाहेर दिसलात तरी चितळ्यांचा शिपाई तुम्हाला हटकतो .. जर तुम्ही त्याच्याशी हुज्जत घालायचा प्रयत्न केलात तर चितळ्यांचा सेवक येऊन तुम्हाला सार्वजनिक ठिकाणी शिस्तापालन कसे गरजेचे आहे ह्या विषयावर १ लेक्चर देतो. ह्या सगळ्या भानगडीत चितळ्यांचा त्या दिवशीचा बाकरवड्यांचा स्टॉक संपतो न रिकाम्या पिशवीने तुम्हाला घरी जायला लागू शकते...चिताल्यांनी एक शाळा काढली तर ही मानसे मुलांना शिस्त लावण्याच्या कामी उपयोगी पडतील...चिताल्यांची शाळा!
दुसरा नंबर येतो महेंदळे वाद्यवाल्यांचा! तंबोरा, पेटीसारखे जड़ वाद्य रिक्षातून उतारवल्यावर मेहेंदल्यांचा गडी तुमची मदत करायला येईल असे तुम्हाला वाटत असेल तर तुम्ही मूर्ख आहात. वाद्य घेऊन कसेबसे आत गेल्यावर तातडीने कोणीतरी येऊन त्याबद्दल चौकशी करेल असे तुम्हाला वाटले तर तो अजूनच मुर्खपणा असेल. तुम्ही आत जाल, बर्याच वेळ ताटकळत उभे रहाल, कधीतरी दुकानातल्या माणसांना तुमची दया येईल, माग ती येतील, तुमच्या वाद्याकडे चित्र-विचित्र कटाक्ष टाकतील...काय ही ब्याद आलीये अशा पद्धतीने वाद्याला उचलून जमिनीवर आपटतील.."काय झालय?" म्हणून चौकशी करतील न प्रॉब्लम कुठलाही असे ना एक आठवड्याने चौकशी करा असे ठराविक उत्तर देऊन तुमची बोळवण केली जाइल.
जोशी वडेवाल्यांकडे गेल्यावर तुम्ही फुकट वडे मागत आहात की काय अशी तुमची तुम्हालाच शंका येऊ शकते. काही दुकानांत बराच वेळ वाट पाहिल्यावर आपण इथे नक्की कशासाठी आलो होतो हे तुम्ही विसरून जायचीही शक्यता असते. याशिवाय जनसेवा दुग्धालय, जुने डेअरीवाले, बेकरीवाले, रिक्शावाले, कंडक्टर, टेलर, सोनार हे तुम्ही पुण्यातच आहात हे विसरु नये ह्याची वे ळोवेळी दक्षता घेताच असतात!
गेल्या आठवड्यात दादा-वाहिनीसोबत नवरत्न भेळ इथे भेळ खायला गेले. नेहमीच्या सवयीप्रमाणे १ मीडियम, २ गोड अशी आर्डर दिली प्रतिक्षिप्त क्रिया व्हावी (action-reaction) तसा दुकानदार खेकसला "आमच्याकडे एकाच प्रकारची भेळ मिलते. आत तिखट-गोड पाणी ठेवलेले आहे. हवी अशी करून ह्या..". "बापरे, केवढा हा अपराध असे वाटून आम्ही आत जाऊन बसलो." (तिथली भेळ खरच चांगली असते म्हणून नाहीतर पुणेरी स्वभावानुसार दुकानादाराच्या तोंडावर शिव्या घालत तिकडून निघालो असतो..असो). तर १ च प्रकारची भेळ जिच्यात लोकांनी स्वतः पाणी घालून चवीनुसार तिखट बनवावी अशी पद्धत असेल तर दिलेली भेळ कमी तिखट नको का? भेळ खायला लागल्यापासून २ मिनिटात दादा- वहिनीचा चेहरा तिखटामुळे लाल झाला! ह्याच दुकानात अजुन एक मजेदार पाटी दिसली! "नवरंग भेळ होटल च्या गिर्हाईकांनी वाहने अमुक-अमुक ठिकाणी लावावीत!" होटल नवरंग बर का..जागा ८*८ पण नसेल. बाकड़ी गुर्हाळात असतात असली लाकडी...संपला विषय!
मजेचा भाग बाजुला ठेऊ..ही सगळी परिस्थिती पाहता मराठी माणसाच्या हातून सगळे व्यवसाय जात चाललेत, जिथे पाहू तिथे बिहारी, मारवाड़ी, गुजराती, भैये लोक दिसतात अश्या बोम्बा मारण्यात काही तथ्य आहे का? उद्या चितले, मेहेंदले, नवरत्न भेळवाले ह्यांच्या क्वालिटीचे प्रोडक्टस बनवून एखादा मारवाड़ी विकू लागला न स्वभावधर्मानुसार गिर्हाइकानशी गोडीने वागू लागला तर आपण तरी त्यांच्याकडे जाऊ का?
पुण्याच्या मराठी माणसांनी खरेच "जागे" व्हायची गरज आहे. पुण्याची मुंबई व्हायला फारसा वेळ उरलेला नाही...

आनंदोत्सव!

सांगितले तर तुम्ही विश्वास ठेवणार नाही, पण IIT तल्या लोकांसाठी सर्वांत आनंदाचा काल म्हणजे लाईट गेलेले असतात तेव्हाचा काळ! "हा काय प्रकार आहे! ", असे वाटले असेल न एकदम!
IIT त सण वगरे साजरे होत नसतात. मेस वाल्यांनाच दया आली तर ते गोडाधोडाचे करतील तेवढाच काय तो बदल. बाकी सुट्टीचा पूर्ण "आनंद " घेता यावा यासाठी प्रत्येक प्रोफेसर असाइनमेंट देतो. फराळासारखे प्रोब्लेम्स असतात सोडवायला. दिवाळीत एखादी पणती मिणमिणताना दिसते. ती इतकी बिचारी असते कि कधी जीव सोडेल ते सांगता येत नाही. आकाशकंदील नामक प्रकार कॅम्पसच्या बाहेर पडल्याखेरीज दिसत नाही. असो! तर मुद्दा हा कि "सण = आनंद" ह्याची truth value शून्य आहे. बाकी कोणत्याही गोष्टीतून आनंद मिळत असेल तरी अर्ध्या तासापलीकडे (फारतर एक तास...interesting movie असेल तर १.३० तास!) लोक तिच्यात मन लावत नाहीत. IIT चे विद्यार्थी you know!
तर मग लाईट जायचा न आनंद व्हायचा काय संबंध? तर संबंध असा, की आम्ही IIT त यायच्या आधी इकडे लाईट फारसे जात नसत. साहजिकच generators इथे अजिबात आढळत नाहीत. एवढेच काय इथल्या अनेक servers नादेखील backup नसतो. लोकांच्या खोल्यांमध्ये मेणबत्त्या नसतात. त्यामुळे लाईट गेले की कोणालाच काहीच काम करता येत नाही. फार तर ज्यांच्याकडे laptops आहेत ते लोक काही काळ काम करायचा प्रयत्न करून पाहतात! बर मग? ह्यात तर सगळे आहे. IIT तले लोक एकमेकांवर फार लक्ष ठेउन असतात. लोक अभ्यास करत नाहीयेत म्हणाल्यावर कमालीचा आनंद होतो त्यांना (ह्याला अपवाद असतात, न अशा लोकांची सादर माफी मागत आहे). तेव्हा लाईट गेलेत म्हणजे कोणीच काम करू शकत नाहीये, तेव्हा आपण पण टाईमपास करायला मोकळे ह्या कल्पनेने सगळ्यांना एकदम उत्साह येतो. खोलीत अंधार असतो न शिवाय मुंबईची हवा, प्रचंड उकडत असते. धक्का लावल्यावर पोळ्यातून मधमाश्या जश्या भराभर बाहेर पडायला लागतात तशी IIT तली मुले (न मुलीही) रस्त्यावर येतात. लेकसाईडला एकदम COEP च्या बोटक्लबचे रूप प्राप्त होते. फुटपाथ हे चालण्याखेरीज फतकल मारून बसायलाही वापरले जाऊ शकतात ह्याची प्रचीती येते. काही जण घोळक्याने laptop वर सामुदायिक चित्रपट-दर्शनाचा कार्यक्रम सुरु करतात. समस्त महिलावर्ग H11 मधून बाहेर एकदम पडल्याने काही लोकांना तर फारच जास्त आनंद होतो. एकावेळी इतक्या मुली IIT मध्ये! भारीच!! H11 समोर गर्दी जमू लागते. (सर्व मुलींची ह्या वाक्याबद्दल माफी. ही fact आहे. )
काही लोक IIT च्या बाहेर पडतात, हॉटेल्सची चंगळ होते. काही लोक जमून डंब-सी, अंताक्षरी सारखे खेळ खेळायला लागतात. काही लोक गझला गावून मनात साचलेल्या भावनांना वाट करून देतात. तर काही लोक गिटारवर गाणी म्हणतात.
काही लोकांना अचानक व्यायामाची महती आठवते न चक्क track pant n sport shoes अशा कडक तयारीत बाहेर पडून मैदानावर पळायला जातात.
तर असा हा आनंदोत्सव पाहून IIT लाही आपल्यामध्ये माणसेच राहतात ह्याची खात्री पटत असेल. लाईट परत कधी येऊच नयेत असे तिलाही वाटत नसेल तरच नवल!
काही लोकांची मात्र भयंकर पंचाईत होते. paper submission, presentations च्या deadlines असतील तर एकेक क्षण एकेका तासासारखा वाटतो. माझ्यावर अशी वेळ फारशी आलेलीच नाही. उलट एकदा माझी परीक्षा होती न लाईट गेले. खूप वेळ वाट पाहूनही आलेच नाहीत. म्हणून मग शेवटी सरांनी सोडून दिले. मग आम्ही खूप मज्जा केली. शेवटी ती परीक्षा रात्री ९-१२ ठेवण्यात आली. फारच मजेदार experience होता तो. दिवस इतका छान गेला होता की परीक्षा कशी झाली ह्याचा डोक्याला विचार न करू देताच सगळ्यांनी आपापले पाय कॅन्टीनकडे वळवले. गरमागरम कॉफी न शांत झोप!
IIT बद्दल मी उपरोधक काहीतरी लिहित असले तरी असे छान छान अनुभव फक्त IIT च देऊ शकते. technology साठी नाही तरी त्यांसाठी तरी प्रत्येकाने एकदा तरी IIT तल्या life चा अनुभव घ्यावाच!
आजच मजा झाली. lab मधून निघाले न वाटेत असताना अचानक लाईट गेले.बाप रे! सगळीकडे अंधार...रस्त्याला आत्ताच पांढऱ्या रंगाच्या पट्ट्या लावल्या आहेत त्या तेवढ्या चमकत होत्या. काहीही दिसत नव्हते. अशा वेळी बिबट्या-साप यांसारख्या कॅम्पसमध्ये राहणाऱ्या प्राण्यांची विशेष आठवण येते..काही अंतर चालल्यावर गाड्यांचा प्रकाश दिसू लागल्यावर कुठे जीवात जीव आला. पटकन होस्टेलवर आले. पण रूमवर जायची सोय कुठे होती! माझा फोन फारच अत्याधुनिक :D असल्याने फारच प्रकाश देतो. त्यामुळे जिना तर अगदीच clear दिसतो. त्यात खोलीत मेणबत्ती नसतेच. passeges भूतबंगल्याची आठवण करून देतील असे न लोक आपापल्या labs मध्ये! बर काही काळ खाली बसावे म्हणाले तर आमच्याइथले डास साधे-सुधे चावत नाहीत तर आपल्याला अजून काही काळ बसले तर त्यांनी रक्त शोषल्याने आपल्याला anemia होईल की काय अशी माणसाला भीती वाटू शकण्यापर्यंत मजल गाठतात. IIT च्या BTECHs न जशी स्पेशल माजुर्डेपणा दिलेला असतो तसे इथल्या दासांनाही परमेश्वराने स्पेशल लांबीची सोंड दिली आहे की काय असा प्रश्न पडतो! jeans मधूनसुद्धा माणसाच्या पायापर्यंत पोचण्याची ability ह्या सोंडान्मध्ये असते. असो! किशोर कुमारच्या "जाते थे जपान पोहोंच गये चीन समझ गये ना" ह्या गाण्यासारखी माझी गाडी "IIT तल्या आनंदोत्सवाकडून" डासबोधाकडे पोहोचण्याआधीच थांबवावी हे बरे!